وقتی صحبت از کار تیمی است، یکی از اولین مطالبی که به ذهن خطور می‌کند، روابط اعضای تیم با یکدیگر است. هرچه روابط بین اعضا بهتر، سالم‌تر و قوی‌تر باشد، کار تیمی بهتر پیش رفته و موفقیت دست‌یافتنی‌تر می‌شود.
عوامل بسیاری بر تقویت و تضعیف روابط بین اعضای تیم اثرگذارند. یکی از این عوامل، میزان شناخت افراد نسبت به خودشان و سایر اعضای تیم است. این شناخت، یکی از مبانی اصلی در طراحی راهکارهای توسعه ارتباط (چه فردی و چه سازمانی) و میزان اثربخشی آنهاست.
اما چه چیزی به افزایش شناخت افراد از یکدیگر کمک می‌کند؟ ارائه و دریافت بازخورد، ابزار مهمی در افزایش شناخت است. وقتی دیگران به شما بگویند که از رفتارتان چه برداشت و چه احساسی دارند و در واقع شما در حال انتقال چه پیامی به آنها هستید، این بازخورد، شناخت شما از خودتان را بیشتر می‌کند. به همین صورت، وقتی شما به دیگران در مورد رفتارشان بازخورد می‌دهید، آنها بیشتر در مورد خود و اثر رفتارشان از دیدگاه سایرین می‌آموزند.
با توجه به اهمیت ارائه و دریافت بازخورد، در روابط بین فردی، دو روانشناس به نامهای جوزف لوفت (Joseph Luft) و هری اینگهام (Harry Ingham)، مدل ارتباطی را جهت ارائه و دریافت بازخورد ارائه داده اند. این مدل که براساس نام کوچک این دو روانشناس، پنجره جو-هری نامگذاری شده، مثل یک خانه با ۴ اتاق، یا مانند پنجره‌ای است که ۴ خانه دارد. هر خانه نماد یک چیز است:
– خانه آشکار یا شفاف نشان‌دهنده میزان نکاتی است که فرد در مورد خود و آنچه دیگران در مورد او فکر می‌کنند می‌داند.
– خانه کور (نقطه کور) جایی است که شاخصه‌هایی از شما در آن هست که دیگران می‌بینند، اما خود شما از آنها غافل هستید.
– خانه پنهان شامل مجموعه خصایلی از شماست که خودتان از آنها آگاه هستید، اما دیگران آنها را نمی‌بینند و از دید آنها پنهان مانده است.
– خانه مجهول یا ناشناخته، بخشی از خصایص شماست که نه خودتان با آنها آشنا هستید و نه دیگران آنها را کشف کرده‌اند.
اندازه این خانه‌ها برابر نیست و می‌تواند نسبت به شناختی که شما از خود، و دیگران از شما دارند، متفاوت باشد. ضمن آنکه بزرگتر یا کوچکتر بودن هر کدام از این خانه‌ها، به نوعی تعیین‌کننده رفتار سایرین با شماست و می‌تواند در روابط فردی و گروهی شما تاثیرگذار باشد. با آگاهی از این موضوع، شما به خوبی می‌دانید که اندازه هر خانه باید چگونه باشد تا به تعادل در روابط خود دست یابید.
چگونه آگاهی از خانه‌های جو-هری بر روابط ما اثر می‌گذارد؟
خانه آشکار: این خانه، نقش بسیار مهمی در روابط ما با سایرین دارد. این بخش در واقع گویای شناخت مشترکی است که سایرین و ما، از خود داریم؛ آنچه شما و دیگران در مورد خودتان می‌دانید: دانش مشترک‌تان درباره شما. هر چقدر خانه آشکار یا شفاف بزرگتر باشد، افراد با شما بهتر ارتباط می‌گیرند و در رابطه با شما کمتر دچار تردید می‌شوند.
خانه کور: این خانه در فهم رفتاری که سایرین با شما دارند بسیار مهم است. چرا که این خانه، دربرگیرنده بخشی از رفتارها، احساسات، توانایی‌ها و محدودیت‌های شماست که خودتان از آن غافلید اما دیگران روابط خود را با شما بر اساس آنچه در این اتاق می‌بینند، تنظیم می‌کنند.
بر اساس هر دو نگرش توسعه فردی و تیمی، بهتر است ابعاد این ناحیه کور، یعنی خط قرمزهایی که ناخواسته آنها را برای خود وضع کرده‌اید و از آنها ناآگاهید، کوچکتر باشند.
خانه پنهان: این بخش معمولا جایگاه ترس‌ها و حساسیت‌های شما و چیزهایی است که در مورد آنها احساس ضعف می‌کنید و می‌خواهید از دیگران پنهان کنید. این پنهان‌سازی سبب ایجاد تردید و ترس در دیگران می‌شود. بنابراین در نگرش فردی و تیمی، باید این فضا کوچک و کوچکتر شود.
خانه مجهول: این همان بخشی است که نه شما می‌دانید در آن چه خبر است و نه دیگران در آن چیزی پیدا می‌کنند؛ فضایی است که ممکن است چیزهای خوبی هم در آن باشند که در اثر بی‌توجهی از بین بروند. مثلا ممکن است شما استعداد خوبی در نوازندگی داشته باشید که به علت عدم اعتماد به نفس، هرگز آن را بروز ندهید. در یک تیم، هم تیمی‌ها و رهبر تیم می‌توانند با ایجاد شرایط مناسب، فضا را برای بروز استعدادهایی که در این فضا نهفته است فراهم کنند. معمولا تمسخر افراد، به بزرگ شدن این فضا می‌انجامد که نتایج بدی به دنبال دارد.
برای رسیدن به بهترین نتیجه از طریق این ابزار، لازم است که فضای شفاف تا حد امکان بزرگ شود و فضای مجهول به حداقل اندازه ممکن برسد. کوچک کردن فضاهای کور و پنهان، به ایجاد این تعادل کمک می‌کند. هر قدر ما مهارت گوش کردن خود را تقویت نماییم، به دیگران گوش کنیم و بازخوردهای آنان را دریافت نماییم، بیشتر از آنچه دیگران در ما می‌بینند و خودمان از آن غافل بوده‌ایم، آگاه می‌شویم. در این صورت اگر ضعف و یا مانعی برای تعامل هست، به آن توجه می‌کنیم و خود را توسعه می‌دهیم.
نحوه استفاده از پنجره جو-هری در گروه کاری چیست؟
هدف نهایی در پنجره جو-هری افزایش فضای شفاف و آشکار، با دریافت و ارائه بازخورد، بدون نیاز به افشای بیش از اندازه اطلاعات فردی است. ناحیه آشکار، مهم‌ترین ناحیه در این ابزار است، چرا که هرچقدر شما و همکارانتان شناخت بیشتری از یکدیگر داشته باشید می‌توانید در تعامل با هم سازنده‌تر، بهره‌ورتر و اثربخش‌تر ظاهر شوید.
برای محقق شدن این هدف در گروه کاری، شما می‌توانید به دو صورت اقدام کنید:
۱ – درخواست بازخورد:
در این روش، شما با دریافت نظر و بازخورد دیگران نسبت به رفتار خود و جویا شدن دیدگاه آنها نسبت به شما، آگاهی و شناخت‌تان نسبت به خود را افزایش داده و اندازه ناحیه کور و ناحیه ناشناخته را کوچکتر می‌کنید. در چنین حالتی، ناحیه آشکار به صورت افقی، رشد پیدا می‌کند.
واضح است که شما هم با انجام این مهم برای سایرین، می‌توانید به آنها در کوچک کردن ناحیه کور و ناشناخته و گسترش ناحیه آشکار، کمک کنید.
۲ – صحبت از نقاط پنهان خود (خودافشایی):
صحبت از نقاط پنهان خود باعث گردش اطلاعات میان شما و اعضای تیمتان در مورد شما می‌شود. این پروسه به صورت عمودی می‌تواند باعث افزایش ناحیه آشکار و کم شدن ناحیه پنهان گردد.
با انجام فرآیند رفت و برگشتی «خودافشایی» و «بازخورد» میان شما و دیگران، به تدریج سطح اعتماد بالا می‌رود و ارتباطات بهبود می‌یابد.
شاید در نگاه اول، پنجره جو-هری پیچیده به نظر برسد، اما درک آن با کمی دقت، به آسانی میسر است. با استفاده از این ابزار می‌توانید تصویری از ویژگی‌های شخصیتی خود و افراد ذی‌نفع پروژه‌تان ترسیم کنید.
افرادی که در پنجره جو-هری، ناحیه آشکار بزرگ‌تری دارند، معمولا به آسانی صحبت می‌کنند، صادقانه ارتباط برقرار می‌کنند و به راحتی در یک تیم کاری پذیرفته می‌شوند. برعکس، افرادی که ناحیه آشکار کوچکی دارند، با دشواری صحبت می‌کنند، درون‌گرا هستند و اغلب نمی‌توانند با دیگران به خوبی کار کنند، چرا که نمی‌توانند اعتماد سایرین را جلب کنند.
در استفاده از این ابزار، مراقب سطح خودافشایی باشید؛ دقت کنید که اطلاعات شخصی خود را بیش از اندازه لازم در اختیار دیگران قرار ندهید تا به حریم شخصی و خصوصی شما آسیبی نرسد.
تهیه و تدوین: مدرسه پرتو