ایدز را شاید بتوان مهلک‌ترین بیماری قرن بیستم دانست. بیماری ناشناخته‌ای که هنگامی که در اوایل دهه هشتاد میلادی برای عموم شناخته شد، نه تنها جان بسیاری را گرفت بلکه به عاملی برای تبعیض در جامعه نیز تبدیل شد. منشا این ویروس که اچ. آی. وی نام دارد، آفریقای مرکزی و غربی بوده، اما پس از انتشار ویروس، این بیماری به تمامی نقاط کره زمین از جمله کشور ما ایران نفوذ کرد. ویروس اچ.آی.وی سیستم دفاعی بدن را مورد حمله قرار داده و در طی سال‌ها گسترش پیدا کرده و به بیماری ایدز تبدیل می شود و کم کم سیستم دفاعی را از کار انداخته و موجب مرگ بیمار می‌شود. اما مسئله ایدز به دلیل نحوه انتقال این ویروس فراتر از یک بیماری رفته و به یکی از موضوعات مورد بحث در حوزه اجتماعی نیز تبدیل گشته است.
هنوز درمان قطعی برای این بیماری یافت نشده است و واکسنی نیز برای آن وجود ندارد، اما علم پزشکی توانسته است به نوعی پیشرفت ویروس اچ.آی.وی را در بدن فرد مبتلا تحت کنترل درآورد و از پیشرفت آن به بیماری ایدز برای سالیان طولانی جلوگیری کند. امروزه، مبتلایان به این ویروس اگر از ابتدای ابتلایشان تحت نظارت قرار گیرند، می‌توانند امید به زندگی نسبتا طبیعی داشته باشند و حتی تا چهل سال پس از ابتلا به ویروس زندگی کنند. بسیاری از مبتلایان به ویروس اچ.آی.وی به ویژه در کشورهای پیشرفته، امروز به خاطر عواملی غیر از ایدز فوت می‌کنند. اما به هر حال، با وجود پیشرفت قابل توجه علم پزشکی در مهار این ویروس، اچ.آی.وی و ایدز هم‌چنان اسامی دلهره‌آوری برای جامعه بشری محسوب می‌شود و هنوز بسیاری از دیدن مبتلایان به این ویروس وحشت زده می‌شوند. اما چرا؟ چرا اچ.آی.وی/ ایدز چنین بحث‌برانگیز و حساسیت‌زا شده است؟ چرا مبتلایان به این ویروس در بسیاری از نقاط این کره خاکی، از جمله کشور ما ایران، نمی‌توانند به سادگی به زندگی اجتماعی خود ادامه دهند؟ چرا حاملان این ویروس مطرود می‌شوند؟ پاسخ این پرسش‌ها در دانستن و ندانستن راه‌های انتقال ویروس اچ.آی.وی است.
ویروس اچ.آی.وی ممکن است از طریق روابط جنسی ناامن و پرخطر، استفاده مشترک از سرنگ آلوده برای تزریقات، تزریق خون و فراورده‌های خونی آلوده و نیز از مادر مبتلا به فرزند (در دوران حاملگی، هنگام زایمان و یا هنگام شیردهی) انتقال یابد. نکته مهم این‌جاست که از طریق معاشرت‌های معمول با افراد مبتلا به این ویروس مانند صحبت کردن، دست دادن و یا روبوسی انتقال ویروس صورت نمی‌گیرد و بسیاری از این مسئله بی‌اطلاع هستند و در نتیجه هنگامی که متوجه بیماری فردی می‌شوند سعی می‌کنند تا حد ممکن با وی فاصله گرفته و حتی ارتباط خود را با او قطع کنند، که این مسئله به انزوای مبتلایان به اچ.آی.وی/ ایدز می‌انجامد. از طرفی، آنهایی که می‌دانند که راه‌های انتقال این ویروس تنها این عوامل محدود هستند، فرد آلوده را به اعتیاد و یا بی‌بند و باری جنسی متهم می‌کنند و به این دلیل از وی فاصله می‌گیرند. بیماری‌های مزمنی چنین، اصولا فرد مبتلا را در خطر افسردگی قرار می‌دهد و این انزوای اجتماعی نیز به یکی از بزرگترین معضلات زندگی مبتلایان به ایدز مبدل می‌شود. به همین دلیل است که ایدز، در دید بسیاری از کارشناسان، نه تنها یک بیماری بلکه، یک معضل اجتماعی است.
اما چگونه می‌توان با ایدز و اثرات مخربش مبارزه کرد؟ بسیاری از کارشناسان آگاه‌سازی، آگاه‌سازی و باز هم آگاه‌سازی را بهترین پاسخ به این پرسش می‌دانند. این آگاه‌سازی باید در دو سطح صورت گیرد: نخست آگاه‌سازی برای جلوگیری از ابتلا به اچ.آی.وی از طریق اطلاع‌رسانی در مورد راه‌های ابتلا و روش‌های پیشگیری و دوم، آگاه‌سازی در مورد نحوه صحیح برخورد با مبتلایان به این ویروس که خود نوعی فرهنگ‌سازی تلقی می‌شود.
کمپین‌های آگاه‌سازی درباره ایدز به منظور پیشگیری از این بیماری به سلاحی رایج در دنیا تبدیل شده است، اما متاسفانه در کشور ما ایران کمتر این‌گونه فعالیت‌ها دیده می‌شود و تنها دولت (وزارت بهداشت) است که سعی در مبارزه با این بیماری دارد؛ در حالی که هیچ دولتی به تنهایی و بدون کمک جوامع محلی نمی‌تواند با این بیماری مهلک برخورد کند. در دنیای مجازی نیز اوضاع بهتر نیست؛ اگر کلید واژه HIV/AIDS را در اینترنت جستجو کنیم هزاران تارنمای مرتبط با این موضوع که به صورت جامع و دقیق به آگاه‌سازی در مورد این بیماری پرداخته‌اند خواهیم یافت، در حالی که اگر همین جستجو را با کلید واژه‌های فارسی اچ.آی.وی/ ایدز انجام دهیم، نتیجه تا حدی مایوس کننده خواهد بود. اما چرا تا حدی؟ به این دلیل که در صفحه اول جستجوی گوگل تارنمایی را خواهید یافت که نه تنها بسیار جامع به توضیح این بیماری با زبان ساده پرداخته و راه‌های انتقال و روش‌های پیشگیری را به سادگی توضیح می‌دهد، بلکه به کاربرانش مشاوره داده و از این طریق، سعی در نهادینه ساختن پیشگیری از ابتلای به ویروس اچ.آی.وی دارد. این تارنما http://iranhiv.com/ است.
تارنمای ایران اچ.آی.وی حاوی اطلاعات دقیق در مورد بیماری ایدز است که به زبان ساده اما با پشتوانه علمی و اصولی نوشته شده است. وجود چنین تارنمای به زبان فارسی گامی موثر در جهت آگاه‌سازی در مورد این بیماری است. هنگام ورود به این تارنما با این پیام مواجه خواهید شد: “ایدز یک بیماری است، جرم نیست. راه‌های پیشگیری و سرایت آن را یاد بگیریم و بدانیم که چگونه خود را از آلوده شدن به آن محافظت کنیم و در صورتی که با افراد آلوده به ویروس ایدز مواجه شدیم، با آنان مانند یک بیمار و نه مانند یک مجرم رفتار کنیم و بدانیم برخورد صحیح با آنان چگونه باید باشد.”
و اما چه کسی این تارنما را طراحی کرده و می‌گرداند؟ تارنمای IranHIV.com حاصل سال‌ها زحمت جمال حکمت است. دانش آموخته رشته پزشکی که هم‌اکنون نیز در شهر وین اتریش مشغول ادامه تحصیل در رشته ایمن شناسی هستند. ایشان در گفتگوی اختصاصی با پرتو، در مورد فعالیت‌های ایجاد این تارنما می‌گویند.
پرتو: چگونه شد که به فکر راه‌اندازی تارنمایی برای بیماری ایدز افتادید؟
ج.ح: تارنمای ایران اچ.آی.وی در واقع تز دکترای من بود و دلیل انتخاب چنین موضوعی تازگی این مسئله و نیاز مبرم به آموزش در مورد ایدز در کشور بود؛ به این معنی که کار روی بیماری ایدز به طور کلی مبحثی بود که پیش‌تر روی آن خیلی کار صورت نگرفته بود و محتوای علمی در مورد ایدز به زبان فارسی خیلی کم بود. به همین دلیل ایدز را برگزیدم.
پرتو: چطور شد که یک کار آکادمیک (تز دکترا) تبدیل به یک پروژه اجتماعی شد؟
ج.ح: قصد من برای پایان نامه‌ام ایجاد پایگاه اینترنتی برای آگاه‌سازی درباره اچ.آی.وی ایدز بود. پس از این که کار ایجاد تارنما به عنوان یک پروژه آکادمیک به پایان رسید و فارغ التحصیل شدم، اداره تارنما را رها نکردم و آن را تا به امروز دنبال کردم چرا که تشنگی مردم برای بیشتر دانستن درباره این موضوع را لمس کردم.
پرتو: چه سالی این تارنما را راه اندازی کردید؟
ج.ح: سال ۸۳ شروع به ساختن تارنما کردم. جمع‌آوری اطلاعات یک سال طول کشید. سال ۸۴ آن را راه اندازی کرده و به ثبت رساندم. هنگامی که برای ثبت دامنه تارنما اقدام کردم، برایم بسیار شگفت انگیز بود که دامنه IranHIV ثبت نشده بود. آن را خریدم و تارنما را راه اندازی کردم.
پرتو: هزینه‌های پروژه‌تان را چطور تامین کردید؟
ج.ح: ترجمه‌ها را که اصولا خودم انجام می‌دادم، می‌ماند هزینه‌های تبلیغات و راه‌اندازی تارنما، که برای آن منظور هم جهاد دانشگاهی مبلغی نزدیک به سیصد هزار تومان به پروژه کمک کرد.
پرتو: برای تبلیغ تارنما خود از چه روش‌هایی استفاده کردید؟
ج.ح: برای تبلیغات از چاپ پلاکارد و تبلیغ در دیگر تارنما‌ها استفاده کردم. اما روش دیگری که به منظور شناخته شدن تارنما پیش گرفتم که بسیار با اهمیت است این بود که همیشه سعی داشته و دارم که رده بندی تارنما را در گوگل بالا نگه دارم. این کار را با انتخاب کلید واژه‌های مناسب و نیز بهینه‌سازی تارنما انجام می‌دهم. من همیشه تلاش کرده‌ام که تارنما را در صفحه اول گوگل نگه دارم به نحوی که اگر کسی اچ.آی.وی را به زبان فارسی در گوگل جستجو کند، حتما تارنما ایران اچ.آی.وی را در صفحه اول ببیند.
پرتو: بزرگترین چالش شما در اجرای این پروژه چه بود؟
ج.ح: مهم‌ترین چالش برای من جمع آوری اطلاعات به روز و دقیق و نوشتن آنها به زبان ساده به طوری که برای همه قابل فهم باشد، بوده و هست. چالش دیگر مشکلاتی بود که یک تارنمای اطلاع رسانی در حوزه بیماری ایدز را تحت تاثیر قرار می داد؛ مشکلاتی از قبیل فیلتر شدن و هک شدن.
پرتو: چرا فعالیت آنلاین را برای مبارزه با ایدز انتخاب کردید؟ مخاطبان پروژه شما چه کسانی هستند؟
ج.ح: در واقع این دو سوال بسیار به هم مربوط هستند، چرا که دلیل انتخاب پایگاه اینترنتی، پاسخگویی به نیازهای مخاطبی بود که پیش‌تر برای این طرح انتخاب کرده بودم. مخاطب این پروژه جوانان بودند، به ویژه جوانانی که به اینترنت دسترسی دارند. اگر بخواهم واضح‌تر توضیح دهم، باید بگویم که برای مثال زندانیان گروه هدف من نبودند و اصولا من سعی کردم که با گروه‌های هدفی که دولت خود به اندازه کافی رویشان تمرکز دارد، همپوشانی نداشته باشم و برای گروه هدف خود، آنهایی (جوانان) را برگزینم که فعالیت‌های دولت (وزارت بهداشت) آنها را کمتر مورد پوشش قرار می‌دهد.
پرتو: الان که چندین سال از ایجاد تارنما شما می‌گذرد، مراجعین به تارنما چه کسانی هستند؟
ج.ح: تارنما روزانه بین ۳۰۰ تا ۴۰۰ نفر بیننده دارد که با توجه به ایمیل‌های دریافتی در بخش مشاوره تارنما میتوانم بگویم که این بازدیدکنندگان عمدتا جوانان هستند، به ویژه دانشجویان (بین ۱۸ تا ۲۳ سال).
پرتو: کمی راجع به بخش مشاوره تارنما به ما بگویید. چه طور شد که به فکر ایجاد بخش مشاوره افتادید؟
ج.ح: بخش مشاوره تارنما را تقریبا سه سال پس از راه اندازی تارنما شروع کردم، به این دلیل که بسیاری از بازدیدکنندگان تارنما ایمیل می‌زدند و سوال می‌پرسیدند. پس از مدتی حجم سئوالات را دیدم و متوجه شدم به دلیل مشخص نبودن هویت، مخاطبین بسیار راحت، واضح و مستقیم مشکلاتشان را مطرح می‌کنند و راهنمایی می‌خواهند. در نتیجه، تصمیم گرفتم بخش مشاوره را درست کنم و استقبال بسیار خوبی هم از این بخش شد.
پرتو: در هفته به طور متوسط چه تعداد سوال در بخش مشاوره مطرح می شود و این سوالات اصولا درباره چه مواردی هستند؟
ج.ح: به طور متوسط هفته‌ای ۳۰ تا ۴۰ سوال مطرح می‌شود و اکثر آنها درباره نحوه انتقال بیماری از طریق روابط جنسی است.
پرتو: مخاطبین بخش مشاوره از لحاظ جنسیت چگونه هستند؟ بیشتر پسر هستند یا دختر؟
ج.ح: حدود دو سوم آنها پسر و یک سوم آنها دختر هستند.
پرتو: اداره تارنما و بخش مشاوره برای شما چقدر زمان می‌برد؟
ج.ح: من به طور متوسط هر دو-سه روز یک بار یک ساعت برای پاسخ به سوالات بخش مشاوره وقت می‌گذارم. بسیاری از سوال‌ها (بیش از ۵۰-۶۰ درصد آنها) تکراری هستند و وقت زیادی برای پاسخگویی نمی‌گیرند. به روزرسانی‌های کوچک تارنما را نیز تقریبا ماهی یک بار انجام می‌دهم و به روزرسانی‌های اساسی را هر سه ماه یک بار به طور متوسط- انجام می‌دهم.
پرتو: مقامات دولتی اخیرا بارها بابت گسترش ایدز در ایران ابراز نگرانی کردند و اعلام داشته‌اند که الگوی ابتلای به این بیماری رو به تغییر است. شما این مسئله رشد ایدز و تغییر الگوی ابتلا به آن را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
ج.ح: یکی از دلایل افزایش تعداد افراد مبتلا به ایدز در ایران، این است که امروزه نسبت به قبل آمارگیری بهتر شده است و افراد بیشتری برای آزمایش ایدز مراجعه می‌کنند، در نتیجه مبتلایان بیشتری شناسایی شده‌اند. قبلا تعداد محدودتری در آمار ثبت شده بودند، مانند زندانیان که مسئولین دولتی امکان دسترسی و آزمایش آنها را داشتند. اما امروز موفق شده‌اند تا حدی گروه‌های آسیب‌پذیر دیگر را هم مورد تست ایدز قرار دهند.
البته، از طرفی بی‌بند و باری‌های اخلاقی و استفاده از مشروبات الکلی و قرص‌های روان‌گردان جوانان را بیش از پیش در معرض ابتلا به این بیماری قرار داده است.
پرتو: پیشنهاد شما برای بهبود این روند چیست؟
ج.ح: بهترین سلاح در مقابل این بیماری مهلک آموزش و آگاه‌سازی است. من به دوستانی که قصد آگاه‌سازی در حوزه اچ.آی.وی/ ایدز را دارند، توصیه می‌کنم که برای رسیدن به نتیجه‌ای ملموس و واقعی گروه هدف خود را کوچک انتخاب کنند، چرا که این‌گونه تاثیرش بسیار بیشتر خواهد بود.
پرتو: بسیار ممنون از این که وقت خود را در اختیار ما قرار دادید. امیدواریم که در آینده نزدیک شاهد موفقیت های بیشتر شما در راستای توسعه این تارنمای مفید باشیم. متشکریم