بحران کرونا در کنار همه لطمات بهداشتی و گاه مناظر بشردوستانه‌ای که ایجاد کرد، برای مدیران اجرایی در سراسر جهان خاطر نشان می‌کرد که با چه چالش‌های مهیب تجاری روبرو هستند. سقوط تقاضای مشتریان، مقررات قابل توجه نظارتی، قطع شدن زنجیره تامین، بیکاری، رکود اقتصادی و افزایش عدم اطمینان از وضعیت موجود، بازگو کننده این واقعیت بود که علاوه بر جنبه‌های بهداشتی در بخش سلامت، بخش‌های تجاری نیز به ترمیم و بازسازی نیاز دارند. پاسخ‌های فوری و موقتی کارآیی ندارند و سازمان‌ها همین حالا باید زمینه‌های بهبودی خود را فراهم نمایند.
زمانی هنری مینزبرگ، نظریه‌پرداز علم مدیریت، تصویر دقیقی از استراتژی ارائه کرده بود. مینزبرگ، استراتژی را شامل دایره وسیعی از معناها می‌دانست و آن را به عنوان 5P یا پنج پی اساسی تعریف کرد. استراتژی به معنای برنامه (plan)، ترفند (ploy)، الگو (pattern)، موقعیت (position) و چشم‌انداز (perspective). در این چارچوب، پیشنهاد ما برای وضعیت کنونی، تطبیق ایده خودمان با نظرات اوست و پنج پی تطبیقی خود را توصیه می‌کنیم: موقعیت (position)، برنامه (Plan)، چشم‌انداز (perspective)، پروژه یا هدف (projects) و آماده باش (preparedness). به پرسش‌های زیر توجه کنید! پاسخ‌های شما به آنها کلید رهایی از بحران‌هاست.
۱. در طول دوران همه‌گیری و پس از آن چه جایگاهی از بازار را می توانید کسب کنید؟
تصمیمات استراتژیک زمانی قابل اتکا هستند که موقعیت خود را در بازار بشناسید. هویت کسب و کار شما چیست؟ چه نقشی در اکوسیستم کسب و کار خود بازی می‌کنید؟ رقبای اصلی شما چه کسانی هستند؟ آیا این آگاهی در سازمان شما وجود دارد که با رویه فعلی به کجا می‌رسید؟ آیا توانایی تعطیی موقت تجارت شما پس از همه‌گیری و بازگشایی مجدد آن بدون تغییر وجود دارد؟ آیا می توانید زیان‌های ایجاد شده را جبران کنید؟ چقدر امکان دارد که ورشکست شوید؟ آیا می‌توانید رهبری بازار را با توجه به تحولاتی که ممکن است به سود شما ایجاد شود در دست بگیرید؟
از خیلی شرکت‌ها می‌شنویم که به شانس بقای خود پس از همه‌گیری کرونا امیدی ندارند. مثل شرکت‌هایی که در زمینه‌های گردشگری یا برگزاری رویدادهای تجاری اجتماعی کار می‌کردند. از طرفی هم با شرکت‌هایی مواجه بودیم که از رشد تجاری خوبی برخوردار بودند چون ارزش‌های پیشنهادی که ارائه می‌کردند تقاضای زیادی در بازار داشت. به امکانات تجهیزات اداری خانگی، ابزارهای ارتباطی و همکاری‌های مبتنی بر اینترنت و خدمات تحویل در خانه‌ها فکر کنید. چنین امکاناتی که شاید کمتر به آنها قبلا توجه می‌کردیم برای کسب و کارهای متفاوت، شرایط انعطاف پذیری ایجاد کرده بود. شما هم باید اقدامات موثری را برای ترسیم موقعیت‌های احتمالی و جایگزین در نظر بگیرید.
۲. برنامه شما برای بازگشت چیست؟
یک برنامه در واقع یک مسیر و اقدام اجرایی برای رسیدن به موقعیتی است که برای به دست آوردن آن امیدوار هستید. هر کاری را که امروز بتوانید عملی کنید، تعیین می‌کند که فردا در کجا قرار دارید. در واقع پرسش اساسی این است که در شرایط کنونی برای عبور از بحران چه کارهایی باید انجام دهید که منجر به بازگشت کسب و کار شما به بازار پس از پایان همه‌گیری شود؟ فقدان یک برنامه فقط باعث تشدید بی نظمی در یک موقعیت گیج کننده می شود. در قدمی که برای طراحی برنامه بر می‌دارید، عمیق و گسترده و با دید باز درباره آن فکر کنید.
۳. فرهنگ و هویت سازمانی شما چگونه تغییر خواهد کرد؟
چشم انداز به این معنا که یک سازمان چگونه نگاهی به جهان و خودش را می‌بیند. به احتمال زیاد، فرهنگ و هویت سازمان شما در اثر پیامدهای همه گیری دگرگون خواهد شد. یک بحران می تواند مردم را گرد هم بیاورد و روحیه استقامت جمعی را تسهیل کند و همچنین می تواند افراد را از هم جدا کند، به طوری که افراد به یکدیگر بی اعتماد شوند و عمدتاً مراقبت از گروه خودشان را اصل قرار دهند. بسیار حیاتی است که بدانید چشم‌انداز شما نسبت به آینده با این وضعیت، چگونه ممکن است تکامل یابد. سازمان شما چقدر برای رویارویی با بحران آمادگی داشته است؟ آیا وضعیت فعلی نشان دهنده این است که بحران، کارمندان شما را به یکدیگر نزدیک‌تر کرده یا بین شان فاصله انداخته است؟ وقتی این وضعیت به پایان برسد، آیا شرایط سازمان هم متفاوت به نظر خواهد رسید؟ پاسخ‌های دقیق به شما نشان می‌دهند که پس از پایان همه‌گیری چه چیزی در انتظار شما خواهد بود و چه چیزهایی را به دست خواهید آورد.
۴. برای راه اندازی، اجرا و هماهنگی به چه پروژه های جدیدی نیاز دارید؟
پاسخ به سوالات بالا باید بتواند سازمان شما را به مجموعه‌ای از پروژه‌ها برای رویارویی با مشکلات مرتبط با ویروس کرونا راهنمایی کند. چالش اولویت بندی و هماهنگی کارها، ابتکاری است که سازمان شما را در آینده تثبیت می‌کند. از شروع چندین پروژه که همگی به منابع حیاتی مشترکی وابسته هستند، دوری کنید. این منابع حتی ممکن است افراد خاصی مانند مدیران ارشد شما باشند یا بخش مهمی از سازمان مانند بخش فن‌آوری اطلاعات. جنگ بر روی منابع و ایجاد شرایط فرسایشی برای آنها، پاسخ استراتژیک برای حل مسائل را به تاخیر می‌اندازد یا آن را از مسیر خارج می‌کند.
۵. چقدر برای اجرای طرح‌ها و پروژه‌های خود آمادگی دارید؟
در نهایت، باید آمادگی سازمان خود را ارزیابی کنید. آیا آماده و قادر به انجام پروژه‌هایی هستید که قبلا مشخص کرده‌اید؟ به خصوص اگر سبک عمده کاری سازمان شما به کار از راه دور تغییر کرده است. این در واقع به معنای چگونگی نظارت بر منابع انسانی است. ما شاهد تفاوت های بزرگی در آمادگی جامعه در همه سطوح از فردی و تیمی گرفته تا سازمانی و ملی هستیم. منابعی که در دستان هر یک از ما قرار دارد، همراه با سرعت و کیفیت فرآیندهای تصمیم گیری، تفاوت‌هایی را ایجاد کرده است و همین تفاوت‌ها تعیین می‌کنند که چه کسی به موفقیت می‌رسد و چه کسی شکست را پذیرا خواهد شد.
کاربرگ عملیاتی که با پنج سوال استراتژیک ایجاد کردیم، می‌تواند به شما کمک کند تا اقدامات فعلی و آینده خود را ترسیم کنید. توجه داشته باشید که مصرف کنندگان فراموش نمی‌کنند که شما در طول بحران چه واکنشی نشان دادید. برای مثال، افزایش قیمت ها در زمان کمبود محصولات، احتمالا تأثیر قابل توجهی بر روابط شما با مشتری در آینده خواهد داشت.
ویروس کرونا تأثیرات بی‌سابقه‌ای بر جهان داشته است. اگر بازگشت کسب و کار خود در یک شرایط با ثبات در آینده پس از همه‌گیری را می‌خواهید، باید همین امروز اقدام کنید. انجام این کار به بهبودی کل وضعیت در جهان کمک می‌کند و امیدواریم این فرآیند انعطاف پذیرتر شود.